उज्ज्वल प्रसाईं /
दिल्लीमा भेट भएकी एक पेरुभियन साथीलाई साइनिंग पाथबारे प्रश्न गरें । उनले जिब्रो टोक्दै भनिन्, ‘ती त आतंकवादी हुन् ।’ उनको भनाई कति गम्भिर थियो वा उनले साइनिंग पाथ नामको पेरुभियन कम्युनिष्ट क्रान्तिकारीबारे कति नजिकबाट अध्ययन गरेकी छन्, थाहा छैन । तर, उनले झट्ट जे जवाफ दिइन्, त्यो पेरुको पछिल्लो पुस्ताको बुझाई हो भन्ने सहजै अनुमान गर्न सकिन्छ । प्रोट्रयाक्ट्रेड वार अर्थात वर्षौंसम्म लम्बिएको युद्धले अन्ततः युद्ध छेंड्ने सबैलाई आतंकवादी नै बनाउने हो । दशकौं लम्बिएको युद्ध ‘क्रान्तिकारी’ बनिरहन सक्दैन ।
कानु सन्याल जीवित छँदै नक्सलवारी छेऊको हात्तीगिस्सा भन्ने ठाउँमा पुगेर केही साथीहरुले उनीसंग भेटघाट गरे । सन्यालले दिक्दार भएर एक सानो झुपडीको आयतनमा आफ्नो राजनीति र चिन्तनलाई सिमित राखेका थिए । धेरै वर्ष अघि राज्यविरुद्ध युद्ध छेंड्न उनीहरुले भेला पारेका हतियारबारे उनलाई प्रश्न गरियो । ती हतियारहरु त्यही नक्सलबारी वरपर लुटपाट मच्चाउन प्रयोग भइरहेको उनले जवाफ दिएका थिए । त्यसको केही समयपछि उनले आत्महत्या गरे । युद्ध विश्रंखलित भयो भने, नेता नैराश्यको दलदलमा फँस्छन् । कति कार्यकर्ता नेताको नैराश्यपथका निकम्मा पथिक हुन्छन् । कति लुटेरामा परिणत हुन्छन् ।
भारतको छत्तिसगढ लगायत ठाउँमा माओवादीहरुले लडिरहेको युद्ध नक्सलवारीकै निरन्तरता भनिए पनि त्यो लामो समयको स्थगन पछि र धेरै टुट फुट पछिमात्र सुरु भएको नक्सलवारीको फरक संस्करण हो । नक्सलवारीबाट छत्तिसगढ पुगेको युद्ध त्यसरी नै अझै दशकौं लम्बिएर गयो र भारत संस्थापन अझ क्रुर बन्दै गयो भने, त्यसले दुखद नियति भोग्नेछ । धेरै मानिस मारिनेछन् । सयौं निराशामा डुब्नेछन् । बाँकी रहेका लुटपाट र आतंकमा सामेल हुनेछन् । भारतीय सत्ता ज्युँ का त्युँ रहेर बजारको सेवा गरिरहनेछ ।
आज भन्दा नौ वर्षअघि नेपालमा जे भयो, त्यसले माथिका सवै सम्भावनाहरुलाई टारेर एउटा नयाँ उदाहरण स्थापित गर्यो । विश्वभरिका वामपन्थी नेपालका माओवादीहरुबाट शिक्षा लिनुपर्छ भन्ने निश्कर्षमा पुगे । नेपाली माओवादीले युद्धलाई लम्बिन नदिने जुन निर्णय गरे र परिवर्तनका एजेण्डाहरुलार्ई जसरी मुखरित तुल्याए, त्यसबाट नेपालभित्रैका ठूलो बौद्धिक वृत्त र संसारभरका प्रगतिशिल मानिसहरु उत्साहित थिए । तर, उत्साह धेरै दिन टिक्न सकेन । माओवादी नेताका लागि शान्ति प्रक्रिया आँफैमा ठूलो परीक्षा थियो जसमा उनीहरु खरो उत्रन सकेनन् । शान्तिकालमा सामना गर्नुपर्ने चुनौतीको राम्रो आकलन र तयारी उनीहरुसँग रहेनछ भन्ने बुझ्न अब गाह्रो छैन । कारण, त्यस्तो आकलन र तयारी हुँदो हो त, यति धेरै फुट र विफलता माओवादीले बेहोर्ने थिएन ।
युद्ध छोटियो, राम्रो भयो । परिवर्तन धेरै मानेमा अधुरो रह्यो, अर्को साइनिंग पाथको सम्भावना बढेर गयो । साइनिंग पाथ वा नक्सलबारीको नयाँ नेपाली संस्करणको जन्म हुने खतरा बढेको छ । नेत्र विक्रम चन्द नेकपा–माओवादीबाट फुटेर ‘नयाँ क्रान्ति’को उद्घोष गर्न पुग्नु त्यही खतराको सूचक हो ।
चन्द पहिल्यैदेखि सबभन्दा असन्तुष्ट माओवादी नेता हुन् । एनेकपा माओवादीबाट मोहन वैद्य समुह फुट्ने बेला नै अर्को फुटको कालिगढ चन्द नै हुनेछन् भनेर केही विश्लेषकले अनुमान लगाएका थिए । चन्दले सो अनुमानलाई सही सावित गरिदिए । नेकपा–माओवादीको ठोस राजनीतिक कार्यसूची केही छैन । अल्मल र निराशा नै व्याप्त छ त्यहाँ । चन्दले त्यही अकर्मण्यता चिर्न खोजेका हुन् । तर, उनको अहिलेको कदम लामो चिन्तन, गहिरो छलफल, र घनिभुत वैचारिक अन्तरक्रियाबाट निकालिएको निश्कर्ष होइन । जुन राष्ट्रिय अन्र्तराष्ट्रिय परस्थितिका कारण तत्कालीन नेकपा माओवादीले युद्धको अन्त गरी शान्ति प्रक्रियामा सामेल भएको थियो, सशत्र क्रान्तिका लागि अहिले त्यो भन्दा बढ्ता प्रतिकूल समय छ । तर, नेपालमा र संसारभरि जसरी दक्षिणपन्थ नै राजनीतिक मूलधार बन्ने संकेत देखिएको छ, त्यसले कुनै प्रकारको हस्तक्षेपको माग अवश्य गरेको छ । राजनीतिक हस्तक्षेप कस्तो हुने भन्ने तय गर्न व्यापक वैचारिक छलफल र गहिरो सुझबुझ भने जरुरी छ ।
वर्तमान नेपालमा मुख्य हस्तक्षेप संविधान निर्माणकै प्रक्रियामा हुन जरुरी थियो । अहिले नेपालमा गर्न सकिने एक मात्र आन्दोलन भनेको प्रगतिशील, समावेशी, र सिमान्तकृत समुदाय र गरिब जनता अनुकूल संविधान निर्माणका लागि सुझबुझपूर्ण हस्तक्षेप गर्ने हो । त्यसका लागि परिवर्तनको पक्षमा रहेका सबैखाले शक्तिलाई मोर्चाबद्ध गराउनु हो । तर, नेकपा–माओवादीमा हुँदै चन्द लगायत नेताले गत संविधान सभा निर्वाचनमा एनेकपा माओवादीलाई हराउन सहयोग गरेर प्रगतिशिल संविधान बनाउने कामप्रति चरम उदासिनता देखाएका हुन् । अहिले आएर २०४७ सालकै जस्तो संविधान ल्याइने अवस्थाको निर्माण हुँदैछ । त्यसो हुन नदिनलाई कांग्रेस एमालेसँग गम्भिर बहस गरेर उनीहरुलाई आफ्ना मतमा सहमत गराउन सक्नु पर्यो । वा उनीहरुको सात प्रदेश वाला मोडल के कारणले पश्चगामी छ, धर्मनिपेक्षताको मुद्दा किन महत्वपूर्ण छ, राज्यको पुर्नसंरचना के गर्दा सम्पन्न हुन्छ, यस्ता विषयमा सक्दो बढी जनतालाई जानकार बनाउन सक्नुपर्यो । जसको बलमा संविधानसभा बन्यो, तिनै जनतालाई सडकमा उतारेर दवाव दिने बाहेक गर्न सकिने अरु केही छैन । तर, यी विकल्प अपनाउनका लागि चन्दहरुले पहिल्यै बाटो बन्द गरिसकेका थिए ।
त्यसैले चन्दले हिजो चितवनको एक जंगलमा नजिकका कमरेडहरुको भेला डाके । नयाँ क्रान्तिको उद्घोष गरे । जस्तोसुकै क्रान्तिमा सामेल हुन जनतालाई तयार रहन भने ।परोक्ष रुपमा उनले सशत्र क्रान्तिकै सम्भावना देखेका हुन् । अध्यक्षद्वय प्रचण्ड र किरण र अर्का चर्चित नेता बाबुराम भट्टराईप्रति असन्तुष्ट पूर्व लडाकुहरु आफ्नो साथमा भएको, अझै पनि केही हतियारहरु आफूसँगै रहेको, र युद्ध कौशलमा निपुण थुप्रै लडाकुहरु आफ्नै साथमा हुनुले युद्धको तयारी छिटो गर्न सकिने भएकाले उनी सशत्र क्रान्तिको रुपरेखा खिंच्न थालेको अनुमान गर्न सकिन्छ ।
शान्तिकालमा पार्टी बिग्रेको र नेताहरु आफ्नो र आफ्नो परिवारको सर्वोपरि हित जोगाउन लागेकाले थुप्रै पुराना माओवादी लडाकु र इमान्दार कार्यकर्ता पार्टीप्रति आक्रोसित छन् । त्यो आक्रोस उम्लन थालेको शिर्ष भनिने नेतागणलाई राम्रोसँग थाहा छ । तर, धेरै हदमा करियरिष्ट बनेका पूर्व क्रान्तिकारीहरुले आफ्ना क्रान्तिका सहयोद्धाले गरेका गुनासालाई नजरअन्दाज गरे । बरु, अनेक बजारवादी झुण्डसँगका गोप्य मन्त्रणा र उनीहरुकै सल्लाहमा आफुले जगेडा गरेका जेथा जोगाउनतिर बढी तल्लिन भए । यही अति प्रतिगामी हर्कतलाई एक्सपोज गर्दै चन्दले पुराना लडाकुका मन जितेका हुन् । तर, चन्दसँग युद्ध सरदार बन्ने सपना पालेका केही मानिसहरु पनि भएको र उनीहरुले पनि युद्धका लागि उक्साइरहेको अनुमान लगाउनेहरु धेरै छन् । जे होस्, अहिले युद्धको तयारी थालिएको साँचो हो भने, छिटै त्यसका संकेतहरु देखिन थाल्नेछन् । केही महिनामै उनीहरुले कार्वाही सुरु गनेछन् ।
जसै उनीहरुका छिटफुट कार्वाही सुरु हुन्छ, राज्यले युद्धलाई सुरुमै स्याबोटेज गर्ने नीति अख्तियार गर्नेछ । हिजो जनयुद्ध दबाउन लडेका र योजना बनाएर धेरै निपुण बनिसकेका योजनाकारहरु राज्यसँग पनि काफी छन् । फेरि भएन हिजो माओवादीमा रहेर काम गर्ने नेता र पुराना कार्यकर्ताहरु पनि राज्यका गतिला इन्फर्मर बन्नेछन् । कथं युद्ध लम्बिन थाल्यो भने, भारतले व्यापारका लागि लगानी होइन, अलिकति गरेको लगानी जोगाउन हतियार पठाउन थाल्छ । इतिहासलाई हेर्यो भने नेपालको अर्को छिमेकी चीन जहिल्यै संस्थापनलाई बलियो बनाउन तत्परता देखाउने मुलुक हो भन्ने सहजै बुझिन्छ । उसले विद्रोहीलाई साथ देला भनेर अनुमान गर्नु स्वैरकल्पना हुनेछ । अमेरीकाको आतंकवाद विरुद्धको मिसन त त्यसबेला सम्म पनि चलिरहने नै छ । परिणाम, अत्यधिक मानिस मारिनेछन् र धेरै मारिनेमा दुखिया गरिबहरु नै हुनेछन् । सबभन्दा ठूलो दुख त के भने त्यतिका मानिसका बलिदानी फजुल हुनेछ ।
आजका दिनसम्म सुखको सास फेर्न नपाएका बहुसंख्यक नेपाली जनता साइनिंग पाथ काइदाका निराश पथिक हुन अभिशप्त छैनन् । न उनीहरु नवउदारवादी बजारका सस्ता नोकर रहिरहन अभिशप्त छन् । त्यसैले पुरानो कम्युनिष्ट ढर्रा, क्रान्तिका पुराना मोडल, र राजनीतिक हस्तक्षेपका पुराना काइदामाथि गम्भिर आलोचनात्मक चिन्तन र संघर्षका नयाँ गोरेटोको खोज सायद अहिलेको टड्कारो आवश्यकता हो । तर, चन्द नै यस्तो सम्भावनाको सबभन्दा ठूलो बाधक बन्न सक्ने संकेत देखिंदैछ ।
रेकर्ड नेपालमा प्रकाशित
दिल्लीमा भेट भएकी एक पेरुभियन साथीलाई साइनिंग पाथबारे प्रश्न गरें । उनले जिब्रो टोक्दै भनिन्, ‘ती त आतंकवादी हुन् ।’ उनको भनाई कति गम्भिर थियो वा उनले साइनिंग पाथ नामको पेरुभियन कम्युनिष्ट क्रान्तिकारीबारे कति नजिकबाट अध्ययन गरेकी छन्, थाहा छैन । तर, उनले झट्ट जे जवाफ दिइन्, त्यो पेरुको पछिल्लो पुस्ताको बुझाई हो भन्ने सहजै अनुमान गर्न सकिन्छ । प्रोट्रयाक्ट्रेड वार अर्थात वर्षौंसम्म लम्बिएको युद्धले अन्ततः युद्ध छेंड्ने सबैलाई आतंकवादी नै बनाउने हो । दशकौं लम्बिएको युद्ध ‘क्रान्तिकारी’ बनिरहन सक्दैन ।
कानु सन्याल जीवित छँदै नक्सलवारी छेऊको हात्तीगिस्सा भन्ने ठाउँमा पुगेर केही साथीहरुले उनीसंग भेटघाट गरे । सन्यालले दिक्दार भएर एक सानो झुपडीको आयतनमा आफ्नो राजनीति र चिन्तनलाई सिमित राखेका थिए । धेरै वर्ष अघि राज्यविरुद्ध युद्ध छेंड्न उनीहरुले भेला पारेका हतियारबारे उनलाई प्रश्न गरियो । ती हतियारहरु त्यही नक्सलबारी वरपर लुटपाट मच्चाउन प्रयोग भइरहेको उनले जवाफ दिएका थिए । त्यसको केही समयपछि उनले आत्महत्या गरे । युद्ध विश्रंखलित भयो भने, नेता नैराश्यको दलदलमा फँस्छन् । कति कार्यकर्ता नेताको नैराश्यपथका निकम्मा पथिक हुन्छन् । कति लुटेरामा परिणत हुन्छन् ।
भारतको छत्तिसगढ लगायत ठाउँमा माओवादीहरुले लडिरहेको युद्ध नक्सलवारीकै निरन्तरता भनिए पनि त्यो लामो समयको स्थगन पछि र धेरै टुट फुट पछिमात्र सुरु भएको नक्सलवारीको फरक संस्करण हो । नक्सलवारीबाट छत्तिसगढ पुगेको युद्ध त्यसरी नै अझै दशकौं लम्बिएर गयो र भारत संस्थापन अझ क्रुर बन्दै गयो भने, त्यसले दुखद नियति भोग्नेछ । धेरै मानिस मारिनेछन् । सयौं निराशामा डुब्नेछन् । बाँकी रहेका लुटपाट र आतंकमा सामेल हुनेछन् । भारतीय सत्ता ज्युँ का त्युँ रहेर बजारको सेवा गरिरहनेछ ।
आज भन्दा नौ वर्षअघि नेपालमा जे भयो, त्यसले माथिका सवै सम्भावनाहरुलाई टारेर एउटा नयाँ उदाहरण स्थापित गर्यो । विश्वभरिका वामपन्थी नेपालका माओवादीहरुबाट शिक्षा लिनुपर्छ भन्ने निश्कर्षमा पुगे । नेपाली माओवादीले युद्धलाई लम्बिन नदिने जुन निर्णय गरे र परिवर्तनका एजेण्डाहरुलार्ई जसरी मुखरित तुल्याए, त्यसबाट नेपालभित्रैका ठूलो बौद्धिक वृत्त र संसारभरका प्रगतिशिल मानिसहरु उत्साहित थिए । तर, उत्साह धेरै दिन टिक्न सकेन । माओवादी नेताका लागि शान्ति प्रक्रिया आँफैमा ठूलो परीक्षा थियो जसमा उनीहरु खरो उत्रन सकेनन् । शान्तिकालमा सामना गर्नुपर्ने चुनौतीको राम्रो आकलन र तयारी उनीहरुसँग रहेनछ भन्ने बुझ्न अब गाह्रो छैन । कारण, त्यस्तो आकलन र तयारी हुँदो हो त, यति धेरै फुट र विफलता माओवादीले बेहोर्ने थिएन ।
युद्ध छोटियो, राम्रो भयो । परिवर्तन धेरै मानेमा अधुरो रह्यो, अर्को साइनिंग पाथको सम्भावना बढेर गयो । साइनिंग पाथ वा नक्सलबारीको नयाँ नेपाली संस्करणको जन्म हुने खतरा बढेको छ । नेत्र विक्रम चन्द नेकपा–माओवादीबाट फुटेर ‘नयाँ क्रान्ति’को उद्घोष गर्न पुग्नु त्यही खतराको सूचक हो ।
चन्द पहिल्यैदेखि सबभन्दा असन्तुष्ट माओवादी नेता हुन् । एनेकपा माओवादीबाट मोहन वैद्य समुह फुट्ने बेला नै अर्को फुटको कालिगढ चन्द नै हुनेछन् भनेर केही विश्लेषकले अनुमान लगाएका थिए । चन्दले सो अनुमानलाई सही सावित गरिदिए । नेकपा–माओवादीको ठोस राजनीतिक कार्यसूची केही छैन । अल्मल र निराशा नै व्याप्त छ त्यहाँ । चन्दले त्यही अकर्मण्यता चिर्न खोजेका हुन् । तर, उनको अहिलेको कदम लामो चिन्तन, गहिरो छलफल, र घनिभुत वैचारिक अन्तरक्रियाबाट निकालिएको निश्कर्ष होइन । जुन राष्ट्रिय अन्र्तराष्ट्रिय परस्थितिका कारण तत्कालीन नेकपा माओवादीले युद्धको अन्त गरी शान्ति प्रक्रियामा सामेल भएको थियो, सशत्र क्रान्तिका लागि अहिले त्यो भन्दा बढ्ता प्रतिकूल समय छ । तर, नेपालमा र संसारभरि जसरी दक्षिणपन्थ नै राजनीतिक मूलधार बन्ने संकेत देखिएको छ, त्यसले कुनै प्रकारको हस्तक्षेपको माग अवश्य गरेको छ । राजनीतिक हस्तक्षेप कस्तो हुने भन्ने तय गर्न व्यापक वैचारिक छलफल र गहिरो सुझबुझ भने जरुरी छ ।
वर्तमान नेपालमा मुख्य हस्तक्षेप संविधान निर्माणकै प्रक्रियामा हुन जरुरी थियो । अहिले नेपालमा गर्न सकिने एक मात्र आन्दोलन भनेको प्रगतिशील, समावेशी, र सिमान्तकृत समुदाय र गरिब जनता अनुकूल संविधान निर्माणका लागि सुझबुझपूर्ण हस्तक्षेप गर्ने हो । त्यसका लागि परिवर्तनको पक्षमा रहेका सबैखाले शक्तिलाई मोर्चाबद्ध गराउनु हो । तर, नेकपा–माओवादीमा हुँदै चन्द लगायत नेताले गत संविधान सभा निर्वाचनमा एनेकपा माओवादीलाई हराउन सहयोग गरेर प्रगतिशिल संविधान बनाउने कामप्रति चरम उदासिनता देखाएका हुन् । अहिले आएर २०४७ सालकै जस्तो संविधान ल्याइने अवस्थाको निर्माण हुँदैछ । त्यसो हुन नदिनलाई कांग्रेस एमालेसँग गम्भिर बहस गरेर उनीहरुलाई आफ्ना मतमा सहमत गराउन सक्नु पर्यो । वा उनीहरुको सात प्रदेश वाला मोडल के कारणले पश्चगामी छ, धर्मनिपेक्षताको मुद्दा किन महत्वपूर्ण छ, राज्यको पुर्नसंरचना के गर्दा सम्पन्न हुन्छ, यस्ता विषयमा सक्दो बढी जनतालाई जानकार बनाउन सक्नुपर्यो । जसको बलमा संविधानसभा बन्यो, तिनै जनतालाई सडकमा उतारेर दवाव दिने बाहेक गर्न सकिने अरु केही छैन । तर, यी विकल्प अपनाउनका लागि चन्दहरुले पहिल्यै बाटो बन्द गरिसकेका थिए ।
त्यसैले चन्दले हिजो चितवनको एक जंगलमा नजिकका कमरेडहरुको भेला डाके । नयाँ क्रान्तिको उद्घोष गरे । जस्तोसुकै क्रान्तिमा सामेल हुन जनतालाई तयार रहन भने ।परोक्ष रुपमा उनले सशत्र क्रान्तिकै सम्भावना देखेका हुन् । अध्यक्षद्वय प्रचण्ड र किरण र अर्का चर्चित नेता बाबुराम भट्टराईप्रति असन्तुष्ट पूर्व लडाकुहरु आफ्नो साथमा भएको, अझै पनि केही हतियारहरु आफूसँगै रहेको, र युद्ध कौशलमा निपुण थुप्रै लडाकुहरु आफ्नै साथमा हुनुले युद्धको तयारी छिटो गर्न सकिने भएकाले उनी सशत्र क्रान्तिको रुपरेखा खिंच्न थालेको अनुमान गर्न सकिन्छ ।
शान्तिकालमा पार्टी बिग्रेको र नेताहरु आफ्नो र आफ्नो परिवारको सर्वोपरि हित जोगाउन लागेकाले थुप्रै पुराना माओवादी लडाकु र इमान्दार कार्यकर्ता पार्टीप्रति आक्रोसित छन् । त्यो आक्रोस उम्लन थालेको शिर्ष भनिने नेतागणलाई राम्रोसँग थाहा छ । तर, धेरै हदमा करियरिष्ट बनेका पूर्व क्रान्तिकारीहरुले आफ्ना क्रान्तिका सहयोद्धाले गरेका गुनासालाई नजरअन्दाज गरे । बरु, अनेक बजारवादी झुण्डसँगका गोप्य मन्त्रणा र उनीहरुकै सल्लाहमा आफुले जगेडा गरेका जेथा जोगाउनतिर बढी तल्लिन भए । यही अति प्रतिगामी हर्कतलाई एक्सपोज गर्दै चन्दले पुराना लडाकुका मन जितेका हुन् । तर, चन्दसँग युद्ध सरदार बन्ने सपना पालेका केही मानिसहरु पनि भएको र उनीहरुले पनि युद्धका लागि उक्साइरहेको अनुमान लगाउनेहरु धेरै छन् । जे होस्, अहिले युद्धको तयारी थालिएको साँचो हो भने, छिटै त्यसका संकेतहरु देखिन थाल्नेछन् । केही महिनामै उनीहरुले कार्वाही सुरु गनेछन् ।
जसै उनीहरुका छिटफुट कार्वाही सुरु हुन्छ, राज्यले युद्धलाई सुरुमै स्याबोटेज गर्ने नीति अख्तियार गर्नेछ । हिजो जनयुद्ध दबाउन लडेका र योजना बनाएर धेरै निपुण बनिसकेका योजनाकारहरु राज्यसँग पनि काफी छन् । फेरि भएन हिजो माओवादीमा रहेर काम गर्ने नेता र पुराना कार्यकर्ताहरु पनि राज्यका गतिला इन्फर्मर बन्नेछन् । कथं युद्ध लम्बिन थाल्यो भने, भारतले व्यापारका लागि लगानी होइन, अलिकति गरेको लगानी जोगाउन हतियार पठाउन थाल्छ । इतिहासलाई हेर्यो भने नेपालको अर्को छिमेकी चीन जहिल्यै संस्थापनलाई बलियो बनाउन तत्परता देखाउने मुलुक हो भन्ने सहजै बुझिन्छ । उसले विद्रोहीलाई साथ देला भनेर अनुमान गर्नु स्वैरकल्पना हुनेछ । अमेरीकाको आतंकवाद विरुद्धको मिसन त त्यसबेला सम्म पनि चलिरहने नै छ । परिणाम, अत्यधिक मानिस मारिनेछन् र धेरै मारिनेमा दुखिया गरिबहरु नै हुनेछन् । सबभन्दा ठूलो दुख त के भने त्यतिका मानिसका बलिदानी फजुल हुनेछ ।
आजका दिनसम्म सुखको सास फेर्न नपाएका बहुसंख्यक नेपाली जनता साइनिंग पाथ काइदाका निराश पथिक हुन अभिशप्त छैनन् । न उनीहरु नवउदारवादी बजारका सस्ता नोकर रहिरहन अभिशप्त छन् । त्यसैले पुरानो कम्युनिष्ट ढर्रा, क्रान्तिका पुराना मोडल, र राजनीतिक हस्तक्षेपका पुराना काइदामाथि गम्भिर आलोचनात्मक चिन्तन र संघर्षका नयाँ गोरेटोको खोज सायद अहिलेको टड्कारो आवश्यकता हो । तर, चन्द नै यस्तो सम्भावनाको सबभन्दा ठूलो बाधक बन्न सक्ने संकेत देखिंदैछ ।
रेकर्ड नेपालमा प्रकाशित
0 comments:
Post a Comment