कमेजको गोजीमा उहाँको नाम

भतिजोले बनाएको पक्कि घरको
तल्लो तलाको कुनै एउटाकोठामा
ढोका पछाडि ठोकिएको कुनै काँटिमा
उहाँको कमेज झुन्डिएको धेरै भयो ।

कमेजको गोजीमा एउटा कागजको खोस्टो छ,
जहाँ लेखिएको छ उहाँको नाम,
त्यसलाई तपाईँ नागरिकता पनि भन्न सक्नुहुन्छ ।
कमेजसंगै ढोका पछाडि सुरक्षित त्यस खोस्टोमा अंकीत
उहाँको नाम त्यसरी नै झुन्डिएको पनि बर्षौँ भयो ।

समय पत्रीएर उहाँको अनुहारमा खज्मजिएको छ,
बर्षौँ देखि झुल्किएका घामहरु उहाँका छालामा कालाम्य छन्,
छाना, छाता र घुमबाट चुहिएर उहाँलाई भीजाउने बर्षात
उहाँका आँखामा संचीत छन्, कहिलेकाहिँ तरर खस्छन्,
उहाँले हिँडेर आएको बाटो जस्तै उहाँको ढाड सीधा छैन,
उहाँले गरेका र नगरेका गल्तिका सजाय शरिरभरि
नीलडाम जस्तै भुक्क उठेका नशाहरु छन्,
उहाँको कपालमा पनि समय, घाम र पानी ‘सेडिमेन्ट्स’ बनिसकेका छन् ।

शहरका व्यस्त पसलहरुमा उहाँ अक्सर देखिनुुहुन्छ,
सादा गन्जी, घुर्मैलो रङ्गको हाफपाईन्ट र हात्तीछाप चप्पल
ती उहाँकै हुन्,
गोजीमा राखिएका पैसा र कीन्नु पर्ने सामानको फेहरिस्त,
ती अर्कैका ।
त्यसैले सामान किन्दा कहिलेकाहिँ पैसा अपुग भएमा
पसलेले उहाँको नाम सोद्धैन ।

उहाँ बस्ने घरमा उहाँको कोठा बाहेक घरभरि मान्छेहरु छन्,
कसैका दाजु, कसैका जेठाजु, कसैका बडाबा र कसैका बुढाबा,
घरबाहिर पनि त्यस्ता मान्छे छन्,
तीनलाई तपाईँ उहाँका आफन्त पनि भन्न सक्नुहुन्छ ।
उहाँले नै चील्लो दलेर सुकोमल बनाईदिएका कति आफन्तका हातहरु
उहाँका नशा निस्केका शरिर छाम्न अहिले हच्किन्छन् ।
काका, मामा, दाजु र बुढाबामा खण्डित उहाँको नाम
कमेजको खल्तिमा साँचिएको त्यस खोस्टो बाहेक
कुनै आफन्तको विवाहको निम्तो पत्रमा पनि छैन ।

उहाँका नाम बरु
उहाँले फुटालेका माटाको डल्लाहरुमा छन्,
उहाँका पसिनाले सिन्चित खेतबारी र कान्लाहरुमा छन्,
उहाँले स्याहारेका ती गाईबस्तुका आवाजमा तरङ्गीत छन् ।
ती माटा, खेतबारी, कान्ला र गाईबस्तु अर्कैका नाममा छन् ।
उहाँका नाम
कुनै रातो धनिपूर्जा वा पहाडे कागजमा छैनन्
कुनै पार्टीका कथित ‘टीकट’हरु मा पनि छैनन् ।

उहाँले केहि नजितेर सबै हार्नुभयो,
कुनै कम्युनिष्टको सर्वहारामा उहाँको नाम छैन ।
उहाँको पसिनाको मोल कसैले तिरेको छैन,
कुनै डेमोक्र्याटको सामाजीक न्यायमा उहाँको नाम छैन ।
उहाँको आवाज कतै सीमान्तमा टाङ्गिएको छ,
कुनै सीमान्तकृतहरुको फेहरिस्तमा उहाँको नाम छैन ।

भाइ, भतिजो, बुहारी, दाजु, नाति र नातिनिहरु
छिमेकी, पसले, पार्टी र संगठनहरु
यो भीडमाझ उहाँ पनि हुनुहुन्छ ।
तर,
ढोका पछाडि काँटीमा बर्षौँदेखि झुन्डिएको कमेजबाट नस्किएर
त्यो ‘चन्द्रशेखर’ कहिल्यै बाहिर आएको छैन ।